Voetzorg voor sporters: voorkomen is beter dan genezen
Sporten is gezond en voldoende bewegen wordt steeds vaker onder onze aandacht gebracht. Immers, sport en bewegen leveren vooral een positieve bijdrage aan de volksgezondheid. Helaas kan sporten soms leiden tot pijnlijke blessures. Sporten is als een lichamelijke activiteit die spelend wordt uitgevoerd en waarbij aan de prestatie bijzondere waarde wordt gehecht. Jaarlijks lopen sporters naar schatting 4,5 miljoen sportblessures op, waarvoor in 1,9 miljoen gevallen (42%) medische behandeling noodzakelijk is. In dit artikel wordt de (mogelijke) rol van de sportpedicure nader belicht. Vanaf februari 2016 is het mogelijk om bij MSP Opleidingen de opleiding sportpedicure te volgen, het diploma sportpedicure te behalen en je vervolgens hiermee bij het SCAS te melden voor inschrijving in het SCAS register. Zo kan je als sportpedicure een plaats verwerven in de sportzorgketen.

Feiten en cijfers
Bijna 75% van alle sportblessures komen voor aan de benen en voeten. Een voet blessure komt met name voor bij wandelaars, hardlopers, voetballers en beoefenaars van sporten die veel springen. Belangrijke oorzaken voor het ontstaan van sport blessures aan de voet zijn slechte schoenen, een verkeerde stand van de voeten, voetafwijkingen als platvoeten, holle voeten, te veel inspanning of verkeerd neerkomen. Ook huid- en nagelproblemen komen vaker voor bij sporters. Bijvoorbeeld ingroeiende nagels, blauwe nagels, loslatende nagels, maar ook overmatige eeltvorming en blaren komen veelvuldig voor. Hier ligt een belangrijke rol voor de sportpedicure: het behandelen van specifieke sport gerelateerde huid- en nagelproblemen ligt direct binnen het competentiegebied van deze professional. Tot op heden is daar weinig aandacht voor geweest en is de medisch pedicure sterk gericht op chronisch zieken met voetproblemen. De pedicure die werkzaam is in de sport kan preventief veel betekenen voor sporters: naast huid- en nagelzorg kunnen een goed sportschoenadvies, preventief tapen en eenvoudige adviezen over sportsokken en simpele, doch effectieve preventieve voetoefeningen onderdeel zijn van de behandeling door een gespecialiseerde (sport)pedicure. Daarnaast is multidisciplinaire samenwerking met andere sportzorgprofessionals zeer gewenst.

Ontstaan van sportblessures
Driekwart van de medisch behandelde sportblessures ontstaat plotseling, bijvoorbeeld als gevolg van een val, botsing met een tegenstander of plotseling hoge belasting. Voorbeelden van de blessures waar het dan om gaat zijn botbreuken, distorsies, spierscheuringen of het scheuren van een knieband. De overige blessures ontstaan geleidelijk. Hierbij gaat het meestal om blessures als gevolg van overbelasting. Deze blessures vertonen vaak een terugkerend patroon. Vooral bij sporten waarbij dezelfde bewegingen vaak worden herhaald, komen (chronische) overbelasting blessures veel voor. Om overbelasting te verklaren wordt gebuikt gemaakt van het belasting- belastbaarheid model: we zijn allemaal ongeveer hetzelfde gebouwd, echter niet iedereen kan evenveel belasting, zoals training in een bepaalde sport, aan. Het gaat in de sport dan ook om de balans tussen de belasting (zowel belasting van buitenaf = de training en de belasting van binnen uit = mentaal ‘ ik moet en zal winnen’ enz.).

Dit model is ook toepasbaar op blessures aan de voeten: bij het dragen van te kleine wandelschoenen of hardloopschoenen stoten de nagels tegen de voorzijde van de schoen. Dit levert dan een ‘ blauwe nagel’ op, een bloeding onder de nagel, omdat de nagel door het schuiven tegen de schoen losgescheurd wordt van de nagelmatrix. Hier is de belasting (op het nagelbed) groter dan de belastbaarheid (van het nagelbed). Dit komt ook voor als de sporter te grote schoenen draagt, waardoor de voet kan gaan schuiven in de schoen. Vaak worden deze teenblessures, die erg pijnlijk kunnen zijn, voorkomen worden door het geven van een juist schoen advies aan de sporter. Een ander voorbeeld van de verstoring van de belasting – belastbaarheid van een sporter, is het ontstaan van blaren. Door te grote druk en wrijving op de huid kunnen blaren ontstaan, die pijnlijk zijn en gevaar voor infectie geven zodra ze kapot gelopen zijn. Naast te strakke of te ruime schoenen, waardoor teveel druk en/of wrijving in de schoen ontstaat, kunnen sportsokken hier ook de grote boosdoeners zijn. Naden, maar ook kletsnatte sokken, sokken die te strak zitten of juist plooien geven omdat ze te groot zijn, zijn allemaal factoren waar de sportpedicure inzicht in moet hebben.

Tot slot van de voorbeelden van de verkeerde balans tussen belasting en belastbaarheid: de overmatige eeltvorming. Hét grote probleem van veel sporters is pijnlijke eeltvorming, soms zelfs met blaarvorming of zelfs bloeding onder het eelt. De sportpedicure zal dan niet alleen het eelt moeten behandelen, maar ook nadenken en advies geven over de oorzaak.

Voorkomen van sportblessures
De vraag: ‘waarom heeft deze sporter op dit moment dit probleem’ zal centraal staan om niet alleen de juiste behandeling, inclusief advies, te geven, maar ook om herhaling van de blessure te voorkomen. Sporters willen graag zonder pijn en zonder nadelen hun hobby, of voor sommigen, hun professie, kunnen uitvoeren. De sportpedicure zal naast zijn/haar vaardigheden dan ook kennis en inzicht moeten ontwikkelen om sporters te adviseren hoe blessures in de toekomst te voorkomen. Inzicht hebben in de specifieke bewegingen van bepaalde sporten: bijvoorbeeld wat is het verschil in belasting tussen wandelen en hardlopen, maar ok tussen wandelen en bijvoorbeeld Nordic walking. Eveneens zal men inzicht moeten hebben in de specifieke eisen aan de voeten van zaalsporten en veldsporten. Basketball is een sport van snelheid, afremmen, draaien en keren en springen. Veldvoetbal ook, maar over vele grotere afstanden, verschillende ondergronden en dus wisselende eisen aan verschillende voetbalschoenen. Volleyballen gaat gepaard met afzetten, springen en neerkomen, handballen ook, maar toch weer anders. Ook sporten als tennis en golf hebben specifieke eisen, laat staan balletdansen en stijldansen.

Preventie van sportblessures heeft veel aandacht, ook van de overheid. Immers, het werkverzuim door sportblessures is hoog en kost heel veel geld. Het belang van de individuele sporter is natuurlijk veel groter: niemand wil als gevolg van sporten pijnlijke voeten krijgen.

Behandelen van sportblessures
Het behandelen van sportblessures door de sportpedicure kan bestaan uit verschillende onderdelen:

• Huid- en nagelbehandeling
  Naast eelt en huidverzorging, ook het ontlasten van blauwe nagels, voorkomen dat nagels afbreken of losraken enz.
• Aanleggen van huid- en nagel beschermende therapieën:
  – tapen
  – gebruik maken van ‘second skin’
• Adviseren over:
  – sportschoenen
  – sportsokken
  – gebruik van ondersteunende of beschermende braces.

Hier ontmoet de theorie de praktijk: welke keuze maakt de sportpedicure voor welke sporter? Wat is er nodig om de sporter pijnvrij te laten sporten? Belangrijke vragen, waar de sportpedicure een antwoord op weet of kan vinden.

Multidisciplinaire samenwerking
Begeleiding van sporters is vrijwel nooit het werk van één professional. De samenwerking tussen sportarts, sportfysiotherapeut, sportpodotherapeut en sportpedicure lijkt zeer waardevol. Dit is het beste uit te leggen aan de hand van een praktijkvoorbeeld:

Meneer K, 64 jaar, is een fanatiek hardloper geworden op latere leeftijd. Aanvankelijk druk, druk, druk met zijn werk ontwikkelde hij overgewicht, rookte teveel en kreeg hoge bloeddruk. Op advies van zijn cardioloog is hij gaan sporten, heeft het roken opgegeven en is gezonder gaan eten. Hij heeft de smaak te pakken gekregen: 2x per week gaat hij met vrienden hardlopen en 1-2x per week doet hij fitness in de sportschool. Hij is nu naar de sportarts gegaan, omdat hij nu al 2 maanden last heeft van zijn rechtervoet, met name onder de voet en vooral bij de hiel. De aanhechting van de peesplaat is daar bijzonder pijnlijk. Hij kan daardoor niet meer hardlopen en baalt daar enorm van. De sportarts stelt de diagnose fasciitis plantaris. Dit is een vaak zeer pijnlijke aandoening waarbij de aanhechting van de peesplaat onder de voet (plantaire fascie) aan het hielbeen geïrriteerd raakt.

De belangrijkste oorzaak van fasciitis plantaris is overbelasting van de peesplaat onder de voet. Door deze overbelasting wordt te veel trekkracht uitgeoefend op de plek waar de pees aan de hak zit gehecht. Dit komt het meeste voor bij sporters die de voeten belasten door rennen, wandelen, dansen of springen.

Er zijn meerdere oorzaken aan te wijzen voor dit probleem:

• Te korte kuitspieren veroorzaken extra spanning op de peesplaat.
• Voetstandafwijkingen, zoals holle voeten, platvoeten.
• Het verkeerd functioneren van de voet, met name overpronatie. Dit is het teveel naar binnen kantelen van de voet bij het lopen.
• Slecht schoeisel dat niet genoeg steun geeft aan de voetboog. Vooral het lopen op slippers is daarom af te raden. Ook schoenen met weinig demping kunnen hielspoor veroorzaken. Ook moet de schoen goed kunnen afwikkelen.
• Leeftijd: Bij ouderen wordt het dempende weefsel onder hak dunner en hierdoor kan overbelasting van de peesplaat en hielpijn ontstaan.
• Overgewicht. Deze mensen worden gestimuleerd om te gaan sporten, terwijl ze dat jaren niet gedaan hebben. Zonder goede begeleiding kan overbelasting dan snel ontstaan.

De sportarts stelde ook vast dat er veel eeltvormig onder de hiel en de voorvoet aanwezig was, terwijl er 3 schimmelnagels aanwezig waren. In de gezamenlijke praktijk heeft dit geleid tot verwijzing naar de sportpodotherapeut voor een aanpassing in de sportschoen ter ontlasting van de peesplaat, naar de sportfysiotherapeut om het trainingsschema te gaan begeleiden en naar de sportpedicure om de huid- en nagelproblemen te gaan behandelen. Tevens kan de sportpedicure adviseren over specifieke sportsokken, eventueel met zilver of koper erin verwerkt om de schimmelinfectie tegen te gaan. Meneer K. kan inmiddels weer rustig hardlopen en is zijn trainingsschema aan het opbouwen, blijft 1x per jaar bij de sportpodotherapeut onder behandeling, komt 6x per jaar bij de sportpedicure en ziet de sportarts alleen terug als er nieuwe klachten zijn.

Samenvattend
Werken als pedicure in de sport lijkt een grote uitdaging.  Vanaf februari 2016 is het mogelijk om de opleiding sportpedicure te volgen, het diploma sportpedicure te behalen en je vervolgens hiermee bij het SCAS te melden voor inschrijving in het SCAS register. Zo kan je als sportpedicure een plaats verwerven in de sportzorgketen.

Waar vind je een sportpedicure?
Een sportpedicure vind je binnenkort op www.sportzorg.nl. Sportpedicures volgen een gespecialiseerde opleiding en behalen een door het SCAS erkend diploma.

Dit geeft de klant de zekerheid van een kwalitatieve goede behandeling. Voor jou als pedicure is het van groot belang te weten of de opleiding sportpedicure die je gaat volgen SCAS geaccrediteerd is.

Margreet van Putten is samen met MSP Opleidingen de initiatiefnemer van de opleiding Sportpedicure in Nederland.

© Copyright MSP Opleidingen, Margreet van Putten, 2016.
Alle rechten voorbehouden. Gehele of gedeeltelijke overname, plaatsing op andere sites, verveelvoudiging op welke andere wijze dan ook en/of commercieel gebruik van deze informatie is niet toegestaan, tenzij hiervoor uitdrukkelijk schriftelijke toestemming is verleend door genoemde copyrighthouders.